De vraag ‘weet jij al wat je stemt?’ zal vermoedelijk overal in Nederland klinken. Waar moeten al die zwevende kiezers toch heen? Daarom in dit stuk een overzicht van de laatste ontwikkelingen en een paar tips. Geneer u vooral niet om te kiezen op basis van intuïtie: die is betrouwbaarder dan de meeste stemwijzers.

 

De verkiezingskoorts slaat weer ongenadig toe, maar vrijwel iedereen zweeft. Twee jaar geleden leek verandering mogelijk. NSC was gloednieuw, BBB had bij de Statenverkiezingen onverwacht veel potentieel laten zien, en de PVV leek klaar om te regeren. Nu staat NSC stabiel op nul zetels, BBB heeft het moeilijk, en de PVV is het jongetje dat niet mee mag spelen.

Linkse kiezers die nog het verschil weten tussen mannen en vrouwen – en tussen Israëlkritiek en Israëlhaat – hebben geen partij meer om op te stemmen. De partijen van de oude gevestigde orde zijn inmiddels allemaal tweede garnituur en vechten elkaar de tent uit. Want nu de grootste partij door hen is uitgesloten, strijden zij om de tweede plek.

GroenLinks/PvdA, D66, CDA en VVD cirkelen rond de 20 zetels en kijken af en toe schichtig achterom naar JA21 dat misschien nog een gevaar kan worden. Intussen is het een drukte van belang rond de vier zetels, waar FvD, SP, BBB, PvdD, SGP, Volt en ChristenUnie zich ophouden. Ook 50plus rammelt weer aan de achterdeur. NSC presteert zelfs dat niet meer.

 

Wat te kiezen?

Waar moet de verweesde kiezer heen? In zo’n politiek landschap zijn er maar een paar opties. Een kleine groep hondstrouwe kiezers heeft al lang een keus gemaakt. Een grote groep geeft het op en blijft thuis. En de grootste groep twijfelt, wikt en weegt, besluit, verandert van gedachten, en vaart op intuïtie. Dat is de groep waar alle spindoctors op jagen, want daar zit de kans op overwinning.

Maar wat bepaalt de keus van deze kiezers uiteindelijk? Wie nu over verkiezingsprogramma’s begint, verdient hoongelach. Denkt u nu werkelijk dat miljoenen Nederlanders die programma’s gaan zitten lezen? Wie nu over stemwijzers en kieskompassen begint, verdient net zo goed hoongelach, maar om een andere reden. Denkt u nu werkelijk dat kiezers daar betrouwbare informatie van krijgen? En ja, er zijn nog steeds kiezers die er van armoe maar op vertrouwen, maar voor velen geldt dat niet.

 

Incidenten

Laten we reëel zijn. De keus van een grote groep twijfelende kiezers wordt bepaald door de waan van de dag. Ook als ze strategisch willen stemmen. Ze vangen hier en daar wat nieuws op, ze bespreken de laatste ophef op de werkvloer of in het buurpraatje, en een enkele treffer of uitglijder van een kandidaat kan bepalen naar welke kant het dubbeltje valt.

Elke voorspelling is dus niet langer houdbaar dan tot het volgende incident. En al lijkt het oppervlakkig om eerder naar incidenten dan naar programma’s te kijken, dat is het niet. Veel kiezers voelen intuïtief dat de druk van de verkiezingstijd een test is voor de kandidaten, waarin momenten zitten dat zij hun ware gezicht laten zien. Wie daarop zijn keus bepaalt, kiest misschien wel beter dan wie alle verkiezingsprogramma’s uitvlooit.

Daarom nu een overzicht van ‘incidenten’, met veel videofragmenten van twitter. Laat uw intuïtie los op de kandidaten, en bepaal wie u met uw stem vertrouwt.

 

PVV

Geert Wilders staat nog steeds bovenaan, al laat hij zich weinig zien. Hij bouwt op eerder verworven steun. Hij is de eigenaar van de thema’s immigratie en islam, en dat betaalt zich uit, zeker nu steeds duidelijker wordt wat de echte cijfers over deze zaken zijn.

Verder nam Wilders goed en snel afstand van uitwassen bij Elsfest en van de Facebookpagina waar PVV-Kamerleden plaatjes van Timmermans hadden gepost. De zielige poging van Jimmy Dijk om Wilders als clown neer te zetten, veroorzaakte waarschijnlijk meer schade aan de SP dan aan de PVV.

Toch maakt ook de ervaren Wilders soms uitglijders. ‘Eigen volk eerst’ kan goed verdedigd worden – en meestal doet hij dat bekwaam – maar zijn lompe opmerking in het EenVandaag-debat kan hem zetels gaan kosten.

 

GL-PvdA Timmermans

De PvdA is in feite overleden en GroenLinks heeft zich gehuld in de mantel van de dode. Frans Timmermans gaf toe aan de extremisten en is reddeloos afgegleden. Inmiddels roept Frans van de daken dat Israël genocide pleegde in Gaza, al weet hij heel goed dat hij propaganda napraat. Voor de documentatie van deze neergang, zie mijn twee eerdere artikelen over de PvdA en Timmermans.

Het laatste incident met de posters laat weer zijn opportunisme zien.

De hoge toon waarop hij eisen stelt aan Wilders is te doorzichtig.

 

Esmah Lahlah en Jesse Klaver

Kunnen de lagere goden op de GL-PvdA lijst Timmermans nog redden? Nummer twee Esmah Lahlah maakt weinig indruk, en de indruk die ze maakt is niet best. Zo werd ze onlangs nog op een onwaarheid betrapt. Een filmpje dat haar ‘sociale gezicht’ moest laten zien, bleek van veel eerdere datum. Haar verklaring daarvoor was niet sterk.

Ook haar loyaliteit aan de Tweede Kamerfractie lijkt nogal wiebelig.

En Jesse Klaver? Hij is een ervaren politicus, maar blijft vrij onzichtbaar in de campagne. Bovendien blunderde hij met het slecht ingestudeerde ‘palingpopulisme’ dat door BBB direct omarmd werd als geuzennaam.

De boeren doen er sowieso goed aan om niet te vergeten waar zowel de boerenhatende Klaver als de opportunistische Timmermans voor staan.

 

CDA

En daarmee zijn we meteen bij de volgende op de lijst: CDA-leider Henri Bontenbal. Hij krijgt veel krediet voor het langzame herstel van het CDA, al is dat natuurlijk vooral te danken aan teleurgestelde NSC-kiezers die ‘dan maar’ terugkeren op het oude nest. Het gemak waarmee hij de boeren laat vallen is exemplarisch voor zijn mentaliteit.

Zo liet Henri de homo’s vallen voor artikel 23. Een homoseksuele jongen die in de knel zat op een reformatorische school, ‘kon ook naar een andere school’. Natuurlijk. Zijn ouders hebben hem vast zomaar op die school gedaan. De poging tot schadebeperking leek dan ook niet geboren uit empathie met homoseksuele jongeren, maar uit bezorgdheid over de peilingen.

En behalve de boeren en de homo’s liet Henri nog een groep vallen in zijn jacht op zetels. De Joden zijn altijd de kanarie in de kolenmijn.

Het fatsoen van Henri Bontenbal gaat blijkbaar niet heel diep. Zijn gedraai bij Sven Kockelmann – toen die hem confronteerde met zijn afwezigheid bij asieldebatten – was pijnlijk om te zien.

 

VVD

Op volgorde van de huidige(!) peilingen komen we dan bij VVD-leider Dilan Yeşilgöz. Zij heeft te maken met hinderlijke partijmastodonten zoals Ed Nijpels. Vermoedelijk veroorzaakte dat haar blunder om in juni de PVV uit te sluiten, waarna de VVD kelderde in de peilingen. Maar ere wie ere toekomt: zij herpakte zich prima. Misschien was haar uitstekende respons in dit NRC-interview wel het keerpunt.

Ook Vincent Karremans doet het goed aan de talkshowtafels. En hij heeft het lef om de draak met zichzelf en zijn partij te steken in een filmpje voor De Speld.

De grootste handicap voor Yeşilgöz blijft natuurlijk het smoezelige verleden van de VVD. Zij draagt de erfenis van de Ruttejaren met zich mee, en heeft binnen de partij te maken met de eerder genoemde mastodonten. Joost Eerdmans van JA21 maakte die zwakte nog even goed duidelijk.

 

D66

De blikken glimlach van Rob Jetten zal voor sommigen charme hebben, maar de slaafse houding van deze partij op het internationale toneel en het totale gebrek aan vaderlandsliefde laten zich niet zomaar wegpoetsen.

Tamelijk hilarisch is de plotseling veranderde toon over asielbeleid. Dit filmpje van een strenge toespraak van Rob Jetten is geïllustreerd met screenshots van talloze moties waar D66 tegen stemde.

Dan was er dat ‘dronken oom op een feestje’- moment: de suggestie dat ‘een aantal kerels in de zaal wel zin zou hebben om met de kroonprinses in een militaire training terecht te komen’. Elke vrouw kent dit soort ‘grapjes’ en herinnert zich het ongemak en de onveiligheid van dergelijke situaties. Tot zover de vrouwvriendelijkheid van Rob Jetten.

Jan Paternotte – wiens tweets overlopen van Hamaspropaganda – dacht weer door anderen heen te kunnen praten, en werd stevig op zijn nummer gezet door Jeroen Pauw.

 

Media

Het moet trouwens gezegd – eerlijk is eerlijk – dat veel media nu ook vaak politici van de establishmentpartijen aanpakken. Zelfs politici die tot voor kort zo ongeveer in de studio’s logeerden.

Betekent dit dat kiezers nu zo goed geïnformeerd worden dat zij op 29 oktober een verantwoorde keuze kunnen maken? Nee, want het is maar de vraag wat al deze politici na de verkiezingen gaan doen. Toch is het al een goede zaak dat de media zich deze weken hun fundamentele taak lijken te herinneren: de nieuwsconsumenten informeren, zelfs al is het maar over ophef.

 

Naar de stembus

Vermoedelijk heeft deze reeks videofragmenten u geen steek verder geholpen, maar hierin waren in elk geval glimpjes zichtbaar van de ware aard van de kandidaten. Vertrouw vooral op uw intuïtie en negeer zedepredikers die fulmineren tegen onderbuikgevoelens. Negeer ook vooral hun preken over ‘rechtsstatelijkheid’, want dat blijkt steeds meer een rookgordijn voor demofobie.

Zelf heb ik mijn keus inmiddels gemaakt. Claudia van Zanten van BBB verdient het om haar goede werk in de Kamer voort te kunnen zetten. Uit de videofragmenten in dit stuk blijkt al hoe ze zich van haar taken kwijt, en haar pleidooi voor gezonde media en eerlijke verslaggeving over Israël maakt duidelijk dat zij wel principes heeft. Hadden maar meer politici zo’n rechte rug…

Rest mij nog om u veel wijsheid te wensen in het stemhokje. Blijf vooral niet thuis, want zelfs als we eindigen met een rampenkabinet, dan heeft u er in dat geval tenminste alles aan gedaan.

 

U kunt Maaike van Charante steunen via repelsteeltje.backme.org

Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen en podcasts? Volg Maaike op Twitter.