Dit is een persoonlijk verhaal. Het gaat over zorg in Nederland, iets waar ik geen expert in ben, maar waar ik – zoals iedereen – soms mee te maken krijg. Hoe uitzonderlijk dit verhaal is, kan ik niet beoordelen, maar ik kan u wel vertellen dat ik diep geschokt ben dat dit mogelijk is in Nederland. Hier het verslag van wat ons overkwam.
Bonustijd
Mijn vader was in december 2021 al uitbehandeld: een zeldzame vorm van leukemie die ook in zijn huid zat waardoor chemo onmogelijk was. Nadat hij in mei 2022 bijna bezweek aan een zware longontsteking, beschouwden we elke dag extra als bonus. Het werd zijn vaste grap dat hij niet meer mocht zeggen dat hij bijna doodging, want niemand geloofde hem nog. Toch werd hij langzaam zwakker. Hij woonde nog steeds zelfstandig, en genoot van uitstapjes met zijn vrienden, maar had er steeds minder energie voor.
Zaterdag 2 september 2023 belde ik mijn vader om te zeggen dat ik corona had en dat ik niet wist of ik die week kon komen. Hij bleek op een terrasje te zitten met een vriendin, en wenste me beterschap. Dinsdag belde hij weer en vroeg vasthoudend naar mijn gezondheid. Ik deed verslag en zei: ‘Je vindt het wel leuk dat de rollen een keer zijn omgedraaid, hè?’ Hij lachte.
Wat daarna gebeurde zal ik maar zo kaal mogelijk weergeven, anders gaat mijn emotie met me op de loop.
Verwondingen
Den Haag, donderdagmorgen 7 september 2023: man (89) valt en verwondt zich. Bloedende wonden. Ambulance komt na 112-melding, broeders verzorgen de wonden en slagen er na veel moeite in een huisarts te bereiken om de zorg over te dragen.
Donderdagmiddag 7 september: huisartsassistente belt patiënt dat hij de volgende dag op het spreekuur bij een vervanger kan komen. Patiënt legt uit dat hij daartoe niet in staat is. Assistente zegt dat zijn wonden dan niet verzorgd worden.
Door de hitte
Vrijdagmorgen 8 september 2023: patiënt gaat per scootmobiel op weg naar de vervangende huisarts. Een rit van ongeveer 5 kilometer, bij een temperatuur van 28 graden. Patiënt raakt oververmoeid en verdwaalt, komt twintig minuten te laat alsnog aan bij de praktijk. Arts verzorgt de wonden, vindt de patiënt er slecht uitzien en overlegt met de specialist. Die regelt een bloedtransfusie.
Vrijdagmiddag 8 september: De huisarts stuurt de verzwakte patiënt op zijn scootmobiel door naar het ziekenhuis. Nog 2 kilometer door de hitte. In het ziekenhuis ontdekt de verzorging dat de patiënt flink koorts heeft en een longontsteking. Patiënt krijgt een bloedtransfusie en antibiotica, en moet blijven.
Zaterdagmiddag 9 september: patiënt wordt onverwachts ontslagen uit het ziekenhuis. Krijgt een tasje medicijnen mee en gaat per scootmobiel op weg naar huis. Een rit van 7 kilometer, het is 30 graden. Als hij thuiskomt is hij zo uitgeput dat hij niet meer zonder hulp van zijn scootmobiel af kan stappen.
Mijn vader wilde nooit zielig zijn of hulpbehoevend, en heeft ongetwijfeld zelf besloten dat hij ‘maar even flink’ moest zijn. Dat neemt niet weg dat de gang van zaken verbijsterend was. Wie laat een hoogbejaarde, gewonde patiënt met longontsteking in die hitte dergelijke inspanningen leveren?
Helpen
Intussen was ik in Steenwijk, herstellende van die corona waarmee ik vooral mijn kwetsbare vader niet wilde besmetten. Toen duidelijk werd dat hij zaterdag al naar huis kwam, konden wij niet meer op tijd in Den Haag zijn. Die zondag kwamen we alsnog en ik schrok van mijn vader. Ik bleef bij hem om zorg voor hem te regelen.
Onbereikbaar
Maandagmorgen 11 september: ik belde de huisartsenpraktijk waar mijn vader patiënt was. Een ingesproken bandje: de praktijk was wegens vakantie gesloten. Op de website stond een mededeling van 2 augustus dat de praktijk wegens vakantie drie weken dicht zou zijn. Dat was al zes weken geleden.
Het bandje gaf een Amsterdams nummer om te bellen. Een computerstem nam aan: Co-Med Amsterdam Slotervaart. Ik kon in de wacht (49 minuten) of teruggebeld worden (een uur). Ik koos teruggebeld worden.
Er was nog een noodnummer, maar deze vervanging was niet overdag beschikbaar. Ik kon wel een formulier invullen en kreeg de automatisch gegenereerde boodschap: Op basis van de door u ingevulde gegevens adviseren wij u direct contact op te nemen met een arts.
Na bijna drie uur wachten werd ik gebeld door een vriendelijke telefoniste van Co-Med Amsterdam. Ze moest iets opzoeken en zou ‘straks’ terugbellen. Ik maakte me zorgen over de wonden die erger leken te worden. Deed ik iets fout in de verzorging? Elders op de website van de huisarts zag ik nog een nummer van een andere praktijk. Bellen leverde weer een bandje op: wegens omstandigheden gesloten.
Alarm slaan
De telefoniste belde maar niet terug, en ik ging andere wegen proberen. Ik belde een thuiszorgorganisatie die niet in deze wijk bleek te werken, maar me wel aanraadde het ziekenhuis te bellen. Volgens de thuiszorgtelefoniste had Antoniushove nazorg moeten regelen. Ik belde het ziekenhuis, maar daar werd afwijzend op mijn vragen gereageerd. Ik werd een paar keer doorverbonden en toen viel de verbinding weg.
In groeiende frustratie belde ik de WMO, de verzekeringsmaatschappij, en meerdere keren het nummer van de onbereikbare huisarts en de onbereikbare vervanger. Veel mensen waren begripvol aan de telefoon, maar alles kwam steeds weer uit op de centrale functie van de huisarts. Die moest hulp regelen.
Om half vijf ’s middags belde de Amsterdamse telefoniste terug. Ze beloofde dat ik de volgende dag gebeld zou worden door een huisarts. Ik vroeg naar zijn naam en liet die spellen. Daarna googelde ik de huisarts. Het was een Amsterdamse huisarts.
Co-Med
Die avond googelde ik op Co-Med en kreeg verontrustende zoekresultaten. In het eerste artikel dat ik opende, stond de praktijk vermeld waar mijn vader patiënt was: huisartsenpraktijk Co-Med Esperantostraat in Den Haag. De moed zonk me in de schoenen. Waar waren we in verzeild geraakt?
Dinsdagmorgen 12 september even voor twaalven: zowaar telefoon van de huisarts. Ik vroeg hoe hij vanuit Amsterdam voor mijn vader kon zorgen, en hij legde uit dat hij als vervanger was ingevlogen om de achterstand weg te werken in de praktijk van de Esperantostraat. Hij zou de thuiszorg regelen en zei dat hij pas volgende week langs kon komen. Ik drong aan op deze week, maar dat durfde hij niet te beloven.
Thuiszorg
Een uur later kwam de thuiszorg langs, de specialist van het ziekenhuis belde, de verzekering belde terug, en ik kreeg het gevoel dat de zorg op gang kwam. Nu zouden de wonden van mijn vader verzorgd worden door iemand die er verstand van had, en was er een verzorgster die hem kon wassen.
Helaas riep de wondverzorging meteen vragen bij mij op die achteraf terecht bleken. De verzekering keerde niet uit omdat de vrouw niet gekwalificeerd bleek te zijn.
Verslechtering
Woensdag 13 september verslechterde de toestand van mijn vader, en ik mailde de huisarts. Die had gezegd dat de praktijk telefonisch slecht bereikbaar was, maar dat de mail elke morgen gelezen werd. Ik vroeg dringend of hij alsjeblieft donderdag of uiterlijk vrijdag langs wilde komen.
Veel ellende laat ik nog weg uit dit verhaal, maar die donderdag waren we de wanhoop nabij. Die middag belde de huisarts: donderdag lukte echt niet meer, maar hij zou vrijdag komen.
Eindelijk een arts
Donderdagavond ging mijn vader zo achteruit dat ik de spoedarts belde. Die kwam, en wat kan een mens dankbaar zijn voor zorg die eerder vanzelfsprekend leek. Een arts. Een echte arts aan het bed van mijn vader. Een vriendelijke man die ontsteld aanhoorde wat er gebeurd was en mijn vader onderzocht. Diens zuurstof was gezakt tot 85, wat erg laag schijnt te zijn. Hij kreeg zuurstof en knapte zienderogen op, hij werd weer helder.
De arts constateerde dat de longontsteking in volle hevigheid terug was. Hij wilde mijn vader naar het ziekenhuis laten brengen, maar die wilde thuisblijven. Ik vroeg of de zuurstof kon blijven, maar dat kon niet. De arts gaf nog wat goede raad en vertrok weer.
Naar het hospice
Vrijdagmiddag om kwart over een kwam de Amsterdamse Co-Med-huisarts. Hij onderzocht mijn vader, en die vroeg of hij toch naar het ziekenhuis mocht om daar te sterven. Om half vijf ’s middags reed de ambulance voor en werd mijn vader naar een hospice gebracht.
Op dat moment was het nog geen twee weken geleden dat hij op dat terrasje zat met die vriendin.
Achteraf
De vervangende huisarts die mijn vader vrijdag 8 september door de hitte stuurde naar het ziekenhuis, erkent achteraf dat dit geen goede zorg was. Hij had gezien hoe slecht mijn vader eruit zag, en had naar eigen zeggen een ambulance moeten bellen.
Degene die zaterdag 9 september bij Antoniushove verantwoordelijk was, stelt dat mijn vader er zelf voor koos om zo naar huis te gaan. Dan nog blijft staan dat het ziekenhuis hem in deze toestand naar mijn mening niet zo had mogen laten gaan, en verzuimd heeft thuiszorg te regelen.
Dat de Amsterdamse Co-Med-huisarts er niet in slaagde om eerder te komen of goede thuiszorg te regelen, is dan nog beter te begrijpen. De man moest in een onmogelijke situatie werken.
De toestand van de zorg
Had mijn vader domweg enorme pech, of was deze stapeling van ellende een symptoom van een instortend zorgsysteem?
Deze weken heb ik me wat meer verdiept in de toestand van de zorg, en al lezend kwam ik veel analyses tegen over de commercialisering van de zorg en hoe overbelast de mensen op de werkvloer zijn. Met name over de Co-Med-huisartsenketen is veel geschreven, maar dat verklaart nog niet wat er fout ging in het ziekenhuis en met de thuiszorg.
En dan nog. Als Co-Med zich inderdaad verrijkt over de rug van patiënten (en van hun eigen medewerkers) is dat een symptoom van een dieper liggend probleem. Dan is dat de vrucht van decennialang beleid van politici en bestuurders die liever in geld denken dan in mensen.
Soms is het persoonlijke politiek
Dit stuk schreef ik in eerste instantie vooral om te verwerken wat gebeurd was, maar mijn vader zei in zijn laatste week iets tegen mij wat blijft knagen: “Sommige mensen zijn niet zo zelfredzaam en hebben niemand die voor ze opkomt. Wat moeten die beginnen in zo’n situatie? Ze kunnen alleen maar eenzaam creperen.”
Hij stierf omringd door mensen die van hem hielden. Maar na onze ervaringen van afgelopen maand heb ik me afgevraagd hoe vaak minder weerbare of vereenzaamde patiënten aan hun lot worden overgelaten, omdat niemand de verantwoordelijkheid neemt. Soms lees je van die eenregelige berichtjes: Bejaarde lag weken dood in woning. Wat ging daaraan vooraf?
Natuurlijk, oude mensen moeten sterven.
Maar de manier waarop…
Op 26 oktober 2023 kwam 