Het BBC-schandaal is een waarschuwing voor Nederlandse media. Activisme in de journalistiek is gevaarlijk, en zeker de NOS met haar speciale taken zou hier ver bij weg moeten blijven. Ons rapport over de educatieve content van de NOS toont al misstanden aan, maar een onderzoek naar de volledige verslaggeving is nodig.

 

Af en toe lijkt het alsof we zijn aangeland in het 1984 van George Orwell. De BBC is in opspraak vanwege het activisme waartoe deze ooit respectabele organisatie vervallen is. Eén van de gebieden waarop dat activisme opspeelt, is het transgenderdebat. Het woord ‘vrouw’ is bij de BBC niet onomstreden, want dat zou transvrouwen uitsluiten. Dat leidde soms tot absurde situaties.

Zo moest nieuwslezeres Martine Croxall voorlezen dat ‘pregnant people’ voorzichtig moesten zijn tijdens een hittegolf. Iedereen weet dat alleen vrouwen zwanger kunnen worden, en Croxall voegde eraan toe: ‘women.’ Maar daarbij opende ze even haar ogen iets wijder en maakte een kleine beweging met haar hoofd. Daarmee pleegde ze wat in 1984 een facecrime werd genoemd.

Een facecrime is een gezichtsuitdrukking waaruit ‘verkeerde gedachten’ blijken. Gedachten die onder het totalitaire regime van 1984 niet zijn toegestaan. De BBC riep Croxall op het matje en ze kreeg een berisping omdat zij door deze gezichtsuitdrukking niet voldeed aan de gewenste onpartijdigheid… Het doorgeslagen activisme van de BBC telde blijkbaar wel als onpartijdigheid.

Trump

En transactivisme was niet het enige terrein waarop de BBC blijk gaf van een gebrek aan neutraliteit. De aanleiding voor de huidige ophef was een bewerking van een toespraak van Trump. In de beleving van de BBC is Trump een gevaar voor de democratie, en als zijn uitlatingen niet extreem genoeg zijn, past de BBC ze wel even aan. Zie hieronder hoe dat werkte.

In de video noemt Gordon Rayner een intern dossier dat de Telegraph in handen heeft gekregen. Het is geschreven door Michael Prescott, die tot juni 2025 adviseur was van de BBC-redactie. Uit dit dossier blijkt dat de BBC beschuldigingen over racisme als feiten publiceerde, transactivisme promootte, onwelgevallige feiten over immigratie verdoezelde, en eenzijdig berichtte over het Israëlisch-Palestijns conflict. Interne kritische rapporten over al deze zaken legde de BBC terzijde.

Israël

Het grootste deel van het dossier gaat over Israël. Met name BBC Arabic is zo anti-Israël dat Al Jazeera erbij verbleekt. ‘Journalisten’ die vaste gezichten zijn bij deze zender blijken Jodenhaters. Zij postten talloze antisemitische berichten – Joden zouden moeten worden verbrand ‘zoals Hitler deed’ – en zij noemden terroristen helden. Eén van hen noemde Israëli’s ‘minder dan mensen’ en ‘duivels’.

Maar ook de Britse tak van de BBC bracht regelmatig Hamaspropaganda alsof het om feiten ging. Dubieuze dodencijfers – die achteraf fout bleken – werden klakkeloos overgenomen. Israël werd van oorlogsmisdaden beschuldigd waarvan de BBC-journalisten wisten dat dit niet kon kloppen. Fakenieuws over hongerslachtoffers of aanvallen op ziekenhuizen was voorpaginanieuws.

Hoaxes van VN-woordvoerders werden rondgebazuind en zelfs na rectificatie weer als feiten gebracht. De BBC suggereerde dat het Internationaal Strafhof genocide in Gaza waarschijnlijk achtte. Ook nadat ICJ-president Joan Donoghue dit bij de BBC zelf corrigeerde, bleef dit fakenieuws rondzingen.

Michael Prescott concludeerde dat de BBC beschuldigingen tegen Israël zonder behoorlijke feitencontrole doorgaf, en Palestijnen die openlijk 7 oktober vierden als getuigen opvoerde. Dit wees volgens hem op ‘onzorgvuldigheid of een verlangen om altijd het slechtste van Israël te geloven.’

Eerdere rapporten

Ergens is het vreemd hoeveel ophef hier nu over is, want al in september 2024 kwam het Asserson Report uit dat aantoonde hoe Israëlvijandig de BBC-verslaggeving is. Overigens was ook dit niet het eerste rapport. De BBC heeft een traditie van negeren van rapporten over anti-Israëlbias.

Nederlandse media

Inmiddels zijn BBC-directeur Tim Davie en hoofdredacteur Nieuws Deborah Turness opgestapt. Dat maakt dat ook Nederlandse media dit schandaal niet meer kunnen negeren, maar het is opvallend hoe groot hun tegenzin is om hiervan verslag te doen. Peter Vandermeersch – oud-hoofdredacteur van NRC – vond het opstappen van de BBC-topmensen “een disproportionele reactie voor een relatief banale fout.”

Wat was dan die banale fout? Vandermeersch had het enkel over de Trump-video. “Het is een voorbeeld van hoe journalistiek het nooit meer goed kan doen,” klaagde Vandermeersch. De oud-NRC-man weet dit aan “toenemende polarisatie, versterkt door sociale media en figuren als Donald Trump.” Zo is alles toch weer de schuld van het internet en natuurlijk van Trump.

NRC handelt in de geest van de oud-hoofdredacteur. De Trump-video is de hoofdzaak. De bewezen anti-Israëlbias wordt weggemoffeld en zelfs gebagatelliseerd door er beweringen tegenover te zetten van Palestina activisten die vinden dat de BBC te pro-Israël is. Dat de bewijzen voor de anti-Israëlbias overvloedig zijn, en de bewijzen voor een pro-Israëlbias uiterst mager, negeert NRC.

De Volkskrant noemt eerst alleen Trump, handelt later de Israëlverslaggeving als bijzaak af, en vindt alle ophef vooral “koren op de molen van rechtse tegenstanders.” Trouw gaat zowaar in op de anti-Israëlbias, maar zet in een tweede artikel de BBC neer als slachtoffer van een cultuurstrijd. De slotzin suggereert dat “veel Britten in het politiek diep verdeelde VK” alleen welgevallig nieuws willen horen.

NOS

Ook de NOS doet zeer behoedzaam verslag van dit schandaal en plaatst meteen de kanttekening dat de Telegraph een rechtse(!) krant is, “die erom bekendstaat de BBC graag en vaak te bekritiseren op zijn onafhankelijkheid.” Liever de boodschapper aanpakken dan de problemen.

In een tweede artikel kan de NOS er niet helemaal omheen, en duikt in alle schandalen van de afgelopen jaren. Maar wat is in dit artikel – om in BBC-termen te blijven – een glaring omission? U raadt het al. De NOS blijft zorgvuldig weg bij de gebleken fouten in de Israëlverslaggeving van de BBC.

Het schandaal van de BBC is een gevaar voor de NOS, want hoe vaak heeft de NOS zonder checken content overgenomen? De BBC is tenslotte een betrouwbare bron… net als de VN en de ngo’s waarvan de NOS klakkeloos informatie kopieert, en daarin zelfs voor de rechter gelijk krijgt. Want meningen zijn blijkbaar feiten, als ze van de ‘juiste’ bronnen komen.

Dominant narratief

Al deze media lijden in meerdere of mindere mate aan dezelfde kwaal als de BBC. Journalisten zijn activisten geworden. Mee met de laatste mode, mee in het dominante narratief. Maar hoe zijn we hier terecht gekomen? Misschien wel het meest schokkende artikel dat ik over de crisis bij de BBC las, was dat van Hannah Barnes.

Deze voormalige BBC-journalist vertelt hoe bijna zes jaar geleden iedereen naar de kantine moest komen voor de mededeling dat de BBC ging reorganiseren. Natuurlijk onder het mom van efficiency en besparingen, maar in feite kwam er een dictaat. Voortaan zouden ‘story teams’ de newsroom regeren. Voor elk terrein zou een leidend verhaal worden vastgesteld, en dat zou de officiële lijn zijn.

Barnes stak haar vinger op en wees op het gevaar van de nieuwe koers. Zou dit niet vernietigend zijn voor de diversiteit van denken? Wie ging eigenlijk bepalen wat het narratief moest zijn? En leenden alle onderwerpen zich wel voor zo’n benadering? Ze kreeg geen gehoor, al vielen collega’s haar achter de schermen bij.

Menselijke aard

Met een schok herinnerde ik me teksten die ik zelf geschreven heb in ons rapport over het videomateriaal dat NOS en NTR produceren voor de Nederlandse jeugd. Want in het analyseren van al die uren videomateriaal en het groeiende besef van de schokkende eenzijdigheid, gingen we natuurlijk ook nadenken over motieven.

Hoe was het mogelijk dat journalisten deze indoctrinatiecampagne voerden? Het wilde er bij ons niet in dat al die medewerkers (stiekeme) Jodenhaters zouden zijn. Lag de verklaring in de menselijke aard? Onderstaande fragmenten komen uit hoofdstuk 4: dominant narratief.

“Een groot verschil tussen feiten en verhalen is dat feiten rommelig, onvoorspelbaar en onderling tegenstrijdig zijn, terwijl verhalen een mooi afgerond geheel bieden, waardoor mensen denken dat ze begrijpen wat er gaande is. Dat maakt dat verhalen vaak populair zijn, en feiten onwelkom.”

“Maar wat als die journalisten zelf meegezogen worden in het verhaal? Het lijkt erop dat dit is wat misgaat bij de verslaggeving over het Israëlisch-Palestijnse conflict. De Nederlandse jeugd krijgt hierover geen feiten en achtergrondinformatie met de mogelijkheid om zelf een mening te vormen, de jongeren krijgen een kant-en-klaar en incompleet verhaal aangereikt. Dit zijn de schurken, dit zijn de slachtoffers, deze kant moet je kiezen.”

Tribalisme

De BBC organiseerde story teams, maar dat was slechts het vastleggen van mechanismen die sowieso al een rol speelden. En deze mechanismen zullen bij al deze media een rol spelen. Waarom? Omdat dit nu eenmaal is hoe mensen werken. Dit is waarom ooit al die mooie journalistieke codes bedacht zijn: om de verslaggeving te beschermen tegen de zwakheden van de menselijke aard. En terecht, want kijk maar wat er gebeurt als journalisten hieraan toegeven.

Als verhalen de norm worden, is tribalisme onvermijdelijk. Want wat is een verhaal zonder helden en schurken? In het transdossier werden de transactivisten de helden, en de feministen – TERFS! – de schurken. In het racismeverhaal konden blanken niets goeds meer doen, en in de politiek waren ‘de populisten’ de slechteriken, met Trump als superschurk. Israël werd de schurkenstaat, de Palestijnen de slachtoffers.

Dit is het gemeenschappelijke thema van al die dossiers waarop het misging bij de BBC. Verhalen werden leidend in plaats van feiten. En tribalisme zorgde dat journalisten zich steeds meer vastbeten in de eenmaal ingeslagen koers, terwijl zij feiten die tegen hun narratief ingingen botweg negeerden.

Onderzoek

Nederlandse media zouden naar aanleiding van het BBC-schandaal eens goed in de spiegel moeten kijken in plaats van zich verder in te graven. En zeker voor de NOS geldt dat er een grondig onderzoek zou moeten komen naar de verslaggeving over de Gazaoorlog. Juist een publieke omroep die door belastingbetalers wordt gefinancierd, moet neutraal zijn.

Op twitter zag ik veel mensen verwijzen naar ons rapport, maar wij onderzochten slechts het educatieve videomateriaal. Natuurlijk zagen wij daarin een weerslag van de totale NOS-verslaggeving, maar al toont ons rapport al veel aan, een vollediger onderzoek is nodig. Mediawijscampagnes bevelen bepaalde media aan als betrouwbare bronnen. Dan dienen zij ook betrouwbaar te zijn.

Juist bij deze media – en zeker bij de NOS met haar speciale taken – zou het besef door moeten dringen van de gevaren van journalistiek activisme. Het geeft een korte roes, een euforie van zelfvoldaanheid en het genot van de goedkeuring van de eigen stam. Maar het maakt slachtoffers. Meestal buiten het eigen gezichtsveld, maar het leed is er niet minder om.

 

U kunt Maaike van Charante steunen via repelsteeltje.backme.org

Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen en podcasts? Volg Maaike op Twitter.