Eigen foto, gemaakt op het terrein van het Nova Festival.

Sinds ik veel ben gaan schrijven over Israël en Joden, ging het me steeds meer storen dat ik nog nooit in Israël was geweest. Daarom ben ik nu twee weken naar dit bijzondere land gegaan om me ter plekke op de hoogte te stellen, en om Israëlische vrienden te ontmoeten. Hier mijn verslag van deze reis.

Eerste indruk

De eerste dag viel het me al op: er was iets vreemds aan Joden in Israël. Maar wat was het? Ik kon de vinger er niet op leggen. Het was iets in hun houding. Nonchalant? Zelfverzekerd? Dat dekte de lading niet. Wat was dan de tegenstelling met Joden in Nederland? Ik dacht aan herkenbare Joden in Nederland, de enkele orthodoxe Jood, de minder opvallende Joden met keppeltjes. ‘Schichtig,’ zei ik tegen mijn man, en verwierp dat meteen weer. Veel te sterk. Behoedzaam dan? Ook niet.

Pas na dagen viel het kwartje: In Israël zijn Joden thuis.

Je ziet het in hun ogen, in hoe ze lopen, hoe ze bewegen, hoe ze praten. Overal elders zijn zij vreemdelingen. Ze kunnen geliefde vreemdelingen zijn, of gehate vreemdelingen. Geminachte vreemdelingen of bewonderde vreemdelingen. Maar toch altijd weer vreemdelingen. Het is alsof elke Jood ter wereld minstens een scherfje meedraagt van het besef: ik hoor hier niet. Behalve in Israël. Daar zijn ze thuis.

Hopelijk beledig ik hier geen Joden mee. Er zullen er vast zijn die verontwaardigd roepen dat dit helemaal niet waar is, en dat zij zich 100% Nederlander, Amerikaan, of wat dan ook voelen. Sorry, beste Jood die dit leest, het is niet persoonlijk bedoeld. Het is slechts een observatie. Het is de verbaasde conclusie die ik trok na een paar dagen in Israël. Dit land is zo diep Joods dat elke boom het lijkt te ademen.

Yad Vashem

We waren in Yad Vashem waar de herinnering aan de Holocaust centraal staat: het laatste en grootste verraad in de ballingschap voordat de Joden weer een eigen staat kregen. De beelden van het lijden krijgen vaak de meeste nadruk omdat ze zo schokkend zijn, al was ik meer geschokt door de beelden van enthousiaste Duitsers die lachend applaudisseerden toen Hitler hen vertelde dat de Joden vernietigd moesten worden.

Toch was dat niet wat de meeste indruk op mij maakte in Yad Vashem; het meest indrukwekkend vond ik de toewijding waarmee de Joden van Israël herinneren.

Er lagen half verbrande briefjes, gered uit de zakken van vermoorde Joden, met daarnaast de informatie die de onderzoekers hadden kunnen vinden over deze ene Jood. Al die naamloze slachtoffers van de Holocaust krijgen hier hun namen terug. Er is een reusachtige hal, vol met boeken. In die boeken de namen van miljoenen doden. De boeken zijn nog lang niet compleet, dus dat ontzaglijke werk gaat nog steeds door.

Kostbaar

In geen enkel museum heb ik ooit zoveel jongeren gezien: tieners met hun leraren, kinderen met hun ouders, dienstplichtige soldaten met een gids. Overal jongeren die met ernstige toewijding luisterden en leerden. Zij leerden wat hun wortels zijn, wat hun voorouders hebben meegemaakt en hoe meedogenloos de Joden in de steek werden gelaten. Er is veel aandacht voor de ‘rechtvaardigen onder de volken’ die wel voor de Joden opkwamen, maar wat waren het er weinig…

Kijkend naar al die jongeren, besefte ik dat zij bij elke zorgvuldig bewaarde herinnering de boodschap kregen: jij bent kostbaar. Hoe klein en onbeduidend je ook denkt dat je bent: jij bent die ene unieke mens wiens leven van onschatbare waarde is. Het is dezelfde boodschap die we overal in Israël zagen in alle posters, spandoeken, opschriften, monumentjes en gele linten: elke gijzelaar is kostbaar. Niemand mag vergeten worden.

Geschiedenis

De volgende dag liepen we over de stadsmuur van Jeruzalem en lazen over de talloze heersers die hun stempel op de stad hebben gedrukt. We liepen door nauwe straatjes volgepakt met winkeltjes en hoopvolle verkopers, die je meteen aanklampen als je even je pas vertraagt. We daalden af in een tunnel onder de stad en raakten de oude stenen van de Westelijke Muur aan, waarvan de Klaagmuur slechts een deel is.

Alles ademde geschiedenis. Joodse geschiedenis. In Nederland kijken we terug op zo’n vijfhonderd jaar geschiedschrijving; de oudere verhalen gaan over mensen die zichzelf nog lang geen Nederlanders noemden. In Israël gaat de geschiedenis duizenden jaren terug. We gingen naar Massada, waar het laatste Joodse verzet was, voordat de Romeinen hun definitieve overwinning boekten en besloten dit land te ontjoodsen. Aan hen danken we de naam Palestina.

Media

Het was rustig in Israël, er waren bijna geen toeristen. Mensen spraken ons aan en vroegen waar we vandaan kwamen. ‘Nederland? Hoe schrijven de media in Nederland over ons?’ Beschaamd moesten we vertellen hoe er gelogen wordt. Sommigen wisten dat wel al, anderen luisterden terneergeslagen. Israël staat alleen, ze weten het wel. Zoals Joden altijd alleen hebben gestaan. Maar ze hopen zo, ze hopen dat iemand nog de waarheid over hen zal vertellen.

De meeste Israëli’s durfde ik niet te vertellen over mijn ontmoedigende strijd tegen alle desinformatie in de Nederlandse media. Vaak kreeg ik toch al het gevoel dat ze van mij redding verwachtten, terwijl ik alleen maar mijn machteloosheid voel.

De gids die ons door de tunnel langs de Westelijke Muur leidde, sloot af met een dubbele boodschap. De eerste hadden we wel verwacht: besef hoe diep de Joodse geschiedenis hier gaat. Haar tweede boodschap schokte ons. Haar zoon kwam op 7 oktober 2023 om, en ze vroeg of we alsjeblieft in de rest van de wereld wilden vertellen wat Israël meemaakt.

Wat maakt Israël mee?

Nova Festival

We gingen naar het gebied dat op 7 oktober werd overvallen. Waar ooit de dansvloer van het Nova Festival was, staat nu een woud van monumentjes. Honderden foto’s van jonge mensen die kwamen om te dansen. Bij die foto’s liefdeblijken van familie en vrienden: steentjes, knuffels, vlaggetjes, en overal rode anemonen. Die bloemen groeien daar van nature, en kunstenaars hebben ze nagemaakt als minimonumentjes die overal opbloeien.

De plek is een bedevaartsoord geworden, soms letterlijk. Hier en daar staan stoelen en bankjes waar boeken op liggen. Er zijn gedenkplekken ingericht op de plaatsen waar de grootste gruwelen zijn aangericht. Een stukje verderop is een nieuw bos geplant met bij elk boompje de foto van iemand die omkwam. Ondanks de aanwezigheid van talloze bezoekers heerst hier de stilte.

Een paar kilometer verderop bezochten we een autokerkhof. Hier zijn meer dan 1500 autowrakken naartoe gebracht die op 7 oktober onder vuur werden genomen. Omdat die auto’s menselijke resten bevatten, moeten ze met respect worden behandeld, ze konden niet naar een gewoon autokerkhof worden gebracht. Vandaar dat dit autokerkhof tot een herdenkingsplaats is gemaakt.

Langs het terrein lag een wal van uitgebrande wrakken, achteraan stonden rijen auto’s die lichter beschadigd waren. Vooraan in het midden was een wrak omringd met dezelfde rode anemonen als bij het Nova Festival. Terwijl wij er rondliepen, verzamelde zich een groep mensen rondom dat wrak die zachtjes Hatikvah begon te zingen. Overal bogen mensen het hoofd, en velen zongen zachtjes mee.

Kibboets Be’eri

Kibboets Be’eri is afgesloten voor publiek, maar we kregen een rondleiding. Het verhaal van Be’eri is al schokkend genoeg, maar het kan altijd nog schokkender. De vredesactivisten van Be’eri werden niet per ongeluk slachtoffer van Hamas; de terroristen hadden het speciaal op hen voorzien. Hamas vond hun strijd voor vrede blijkbaar zo’n bedreiging dat juist deze mensen vermoord moesten worden.

Tel Aviv

Het was een vreemde tegenstelling om na deze heftige ervaringen kennis te maken met de gemoedelijkheid van Jaffa en Tel Aviv: een oude en een nieuwe stad die vlak naast elkaar de veelkleurigheid van Israël illustreren. In Tel Aviv gingen we naar een liberale synagoge met een vrouwelijke rabbijn en een vrouwelijke voorzanger. We verstonden er niets van, maar de prachtige stem van de voorzanger straalde warmte, vreugde en bruisend leven uit.

Daarna waren we uitgenodigd voor een sjabbatsdiner waar voornamelijk zeer linkse Joden aanwezig leken te zijn. Halverwege het diner ontbrandde zo’n felle discussie dat ik even dacht dat deze mensen met slaande ruzie de deur uit zouden gaan. Maar het volgende moment was het debat voorbij, en waren de kemphanen weer de beste maatjes. Ook dat is Israël.

Na nog een dag Jeruzalem – dit keer met een uitstekende gids met wie we diep in de geschiedenis doken – kwamen we terug in Tel Aviv en liepen langs het strand. Op het eerste gezicht is Tel Aviv een heel gewone badplaats, totdat je de gedenktekens ziet voor Joodse vluchtelingen die hier tijdens de Holocaust aan land probeerden te komen. De Britten hielden de grens voor hen dicht.

Zondag waren we bij Joop Soesan. Inmiddels heb ik veel contacten in Israël, en al die Israëli’s houden vurig van hun land. Soms kreeg ik het gevoel dat ik Israël kreeg aangeboden als een prachtig boeket: Heb je dit indrukwekkende al gezien? Weet je wel hoe mooi het daar is? Hier moet je echt heen!

Akko

We gingen naar Akko en kochten tickets voor een reeks bezienswaardigheden. Toen we door de nauwe straatjes van de oude stad liepen, klampte een jongeman ons aan, en we wimpelden hem af. Even later kwamen we bij onze volgende stop: het Turkse badhuis. Wie zat daar achter de kassa? Diezelfde jongeman. Hij had onze tickets gezien en had ons de weg willen wijzen… We excuseerden ons, en hij lachte onze verlegenheid weg. We kregen koffie van hem, en zelfgemaakte baklava.

Later aten we een ijsje op de boulevard en keken uit over de ondergelopen fundamenten van een oud kruisvaardersfort. Het was heerlijk weer en er hadden drommen toeristen moeten zijn, maar de boulevard was verlaten, de strandtentjes waren dicht.

Het noorden

In Noord-Israël maakten we wandelingen in de prachtige natuur, en Israëlische vrienden namen ons mee voor een boottocht over het meer van Galilea. We spraken over het verdriet in Israël om de gijzelaars, en hoe de rest van de wereld niet om hen lijkt te geven. ‘Waarom doet Geert Wilders niet meer voor ons?’ vroeg mijn vriendin. Ik legde uit hoe de Nederlandse politiek werkt, en voelde me machteloos.

Hoe vrolijk en gastvrij Israëli’s ook zijn, elk gesprek komt vroeg of laat op de gijzelaars. Met een jonge Israëlische liep ik langs een veld met bloeiend koolzaad. ‘Voor mij is de kleur geel voorgoed veranderd,’ zei ze, wijzend op de gele bloemen. ‘Als ik dit zie, is het voor mij alsof het land zelf smeekt om zijn mensen terug te geven.’

Met haar familie gingen we ook naar de Golanhoogte, naar het Druzendorp Majdal Shams waar vorig jaar twaalf kinderen omkwamen door een Hezbollahraket. De mensen van Majdal Shams hadden het speelveldje tot gedenkplek gemaakt: een bijzondere combinatie van liefdevolle herinneringen en scherp verdriet over deze afschuwelijke gebeurtenis. Terwijl wij er waren was er een herdenking gaande.

Verdriet

Israël is een intens land. Het is makkelijk om geboeid te raken door het afwisselende landschap, door de duizenden jaren geschiedenis, en door het gewicht van drie wereldgodsdiensten die overal stukjes heilige grond claimen. Het is verleidelijk om aan de oppervlakte te blijven en slechts vriendelijke mensen en mooie, interessante plekjes te zien. Maar wie even dieper kijkt, ziet het verdriet en de eenzaamheid.

Het oude verdriet om de vervolgingen waarvoor eerdere generaties ooit gevlucht zijn, het nieuwe verdriet omdat de Joden ook in Israël niet veilig bleken. De oude eenzaamheid waar Yad Vashem over vertelt, en de nieuwe eenzaamheid in een wereld die Israël in de steek laat zoals Joden altijd in de steek zijn gelaten.

Nu Trump president is, lijkt Israël niet meer zo alleen te staan. Maar wie weet wat zijn volgende gril zal zijn? Zijn bescherming lijkt wel heel wankel als we zien hoe overal in de media, de ngo’s, de VN en het westerse establishment anti-Israëlpropaganda een vruchtbare bodem vindt.

Terugdenkend aan de opdracht die de gids in die tunnel bij de Klaagmuur ons gaf, denk ik vooral aan dat verdriet en die eenzaamheid.

Altijd weer vervolging en laster, dat is wat Israël meemaakt.

 

U kunt Maaike van Charante steunen via repelsteeltje.backme.org

Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen en podcasts? Volg Maaike op Twitter.