Foto: Hla BashBash, CC BY-SA 4.0.

Op vrijdag 13 september verscheen een Volkskrantartikel waarin een oud opiniestuk van de New York Times (9 oktober 2024) nog eens dunnetjes werd overgedaan. De titelfoto was een röntgenfoto van een kinderhoofdje met een kogel erin. De hoofdlijn van het artikel: hulpverleners zeggen dat de IDF gericht schiet op kinderen in Gaza. Maar veel van die hulpverleners zijn activisten en dat oude NYT-opiniestuk werd toen al gefileerd, vooral door ballistische experts. Deze recycling verandert daar niets aan.

Sensatiegericht

Het artikel is met grote zorg vormgegeven met tientallen (gruwelijke) foto’s en talloze bloedstollende verhalen van hulpverleners die als getuigen worden opgevoerd. In het artikel wordt verwezen naar het NYT-verhaal waarin dezelfde zegslieden aan bod kwamen, en naar hun teleurstelling dat dit stuk niet tot een storm van verontwaardiging heeft geleid. Blijkbaar wil de Volkskrant dit alsnog bereiken.

Het grote probleem: de kritiek op het NYT-stuk wordt in het Volkskrantverhaal nergens weerlegd. In feite doet de Volkskrant exact wat het oude opiniestuk deed, alleen met meer verhalen – die niet te checken zijn – en met meer bloederige foto’s. Die foto’s bewijzen niet dat de IDF gericht op kinderen schiet; ze creëren een sfeer die de lezer ontvankelijk maakt voor het verhaal.

Wat zijn de grootste problemen met dit Volkskrantartikel? Ten eerste: de zegslieden waarover informatie te achterhalen is, zijn vrijwel allemaal activisten die bewijsbare nonsens of laster hebben verteld over Israël. Ten tweede: de Volkskrant heeft geen ballistische experts geraadpleegd, terwijl de voornaamste kritiek op het NYT-stuk van hen kwam. En ten derde was weerwoord niet welkom.

Bronnen

Dit verhaal leunt heel sterk op wat de bronnen vertellen. En wie zijn deze bronnen? De belangrijkste is Feroze Sidhwa, de schrijver van het NYT-opiniestuk. Deze man beweerde eerder dat het grote nonsens is dat Hamas burgers als menselijk schild gebruikt. Het is algemeen bekend dat Hamas dat wel doet, ook de New York Times heeft daarover geschreven.

Een belangrijke bron is Mimi Sayed, zij leverde de röntgenfoto’s. Zij werd gesponsord en uitgezonden door organisaties die banden hebben met terroristen. Mark Perlmutter komt aan het woord. Hij tweette ooit: “Zionisme is het sadisme dat wordt gebruikt om ervoor te zorgen dat er geen andere inhoud is dan sadisme.” Een andere getuige is Nizam Mamode, die werkt voor een ngo opgericht door Swee Ang, die antisemitisch gedachtengoed van de KKK promootte.

Dan is er Victoria Rose, een Britse arts die zei dat ze nooit Hamasleden gezien heeft in de ziekenhuizen, een bijziendheid waar ook Goher Rahbour en Adam Hamawy last van hadden. Mohammed Mustafa beweerde dat Israël speciaal iftars bombardeert om zoveel mogelijk slachtoffers te maken. Nick Maynard haalde zelfs het NOS-journaal met zijn bewering dat IDF-soldaten voor de lol op geslachtsdelen van Palestijnen schieten, wat de IDF maar weer eens tegensprak. Hieronder deze frequente bezoeker van Gaza in beeld.

Activisten

Dan is er Jack Latour, die in september beweerde dat Israël sinds maart 2025 Gaza blokkeert. In het Volkskrantartikel staat ook een foto gemaakt door Ahlia Kattan, die daarmee wilde bewijzen dat een kind door het hoofd geschoten was. De foto was genomen vanaf het voeteneind, het hoofdje was nauwelijks zichtbaar. Een andere zegsman is Thaer Ahmad die eens beweerde dat er sinds oktober 2023 in Rafah geen stroom meer is. Ter info: dit is niet waar.

Wil dat zeggen dat alle bronnen dubieuze banden hebben of rare uitspraken deden? Niet van iedereen kon ik dat vinden, maar de lange opsomming hierboven gaat al over de ruime meerderheid van de opgevoerde bronnen. Dit zijn stuk voor stuk Palestina activisten of zelfs Hamassympathisanten. Velen van hen verspreiden bewijsbare leugens over Israël of dekken terrorisme van Hamas toe.

Zijn dit betrouwbare bronnen? De Volkskrant vindt blijkbaar van wel, en geeft hen een podium om wilde beschuldigingen tegen Israël te uiten, en verhalen te vertellen waar elk normaal mens akelig van wordt. Vermoedelijk zijn delen van die verhalen nog waar ook, al is onmogelijk te controleren of deze activisten er van alles bij hebben verzonnen.

Er is leed in Gaza. Oorlog is een verschrikking, en de burgers van Gaza mogen niet schuilen in de tunnels van Hamas. Zij betalen de prijs voor het terrorisme van hun dictators. Maar zou de Volkskrant dan niet juist het belang van de burgers van Gaza voor ogen moeten houden? En geen oncontroleerbare verhalen doorgeven die afkomstig zijn van activisten waar in sommige gevallen een duidelijk Hamasluchtje aan hangt?

Kogels

De belangrijkste kritiek op het NYT-stuk kwam van ballistische experts, maar de Volkskrant vond het blijkbaar niet nodig om zo’n expert te raadplegen. Alleen oud-commandant der landstrijdkrachten Mart de Kruif werd opgevoerd met de stelling dat de hoeveelheid schotwonden die de dokters beschrijven geen toeval kan zijn. Dat is geen reactie van een wapenexpert, maar van iemand die domweg afgaat op wat de (activistische) artsen beweren.

Verder kwamen twee forensisch pathologen aan het woord. De ene zei dat de foto’s van te slechte kwaliteit waren om er juridische conclusies aan te verbinden, en de andere zei dat de kogels van grote afstand hadden moeten komen om zo in de schedeltjes te kunnen blijven steken. Ook hiermee is de eerdere kritiek niet weerlegd. Nu ben ik zelf geen ballistisch expert, dus ik heb iemand geraadpleegd die wel verstand van wapens heeft: Koby Zicher, een voormalige special forces operator. Dit is wat hij over deze foto’s zegt.

“De röntgenbeelden van de kinderen doen veronderstellen dat het hier gaat om 5.56mm kogels. Deze munitie is high velocity: door het gebruik van draaiing in de loop is deze munitie extreem nauwkeurig en heeft in verhouding tot het kaliber een verwoestende uitwerking. De enige manier waarop een 5.56mm blijft zitten in het hoofd is vanaf grote afstand, of na eerder afketsen op andere objecten. Maar in allebei die gevallen zou de kogel vervormd zijn. Door het eerdere afketsen, of alleen al door het verlies van snelheid voor de inslag.”

Geen bewijs

Zoals iedereen kan zien, gaat het in deze foto’s om puntgave kogels. En de ballistische experts – die de Volkskrant niet wil raadplegen – schijnen behoorlijk eensgezind te zijn over de onwaarschijnlijkheid van deze foto’s. Bovendien is het helemaal niet moeilijk om zo’n foto te ensceneren: leg een kogel op een kussen met een kindje er bovenop, en schuif dat in het röntgenapparaat. Zou een kwaliteitskrant niet wat meer voorbehoud moeten maken bij de publicatie van dergelijk bewijsmateriaal?

Iemand stuurde me een video van Al Jazeera waarin weer deze activisten hun verhaal doen, over dezelfde foto’s. Moeten we het omstreden Al Jazeera – verboden in grote delen van het Midden-Oosten – vertrouwen? Of is dit in scene gezet? De beweringen van Haaretz over IDF-soldaten die dergelijke praktijken zouden bevestigen, zijn evenmin doorslaggevend. Deze getuigen zijn steevast anoniem.

Wie schoot?

En zelfs als we meegaan in de redenering dat deze foto’s echt zouden zijn, dan bewijzen ze nog niet dat de IDF doelbewust op kinderen schiet. Hamas gebruikt vaak gestolen IDF-wapens, en schiet wel eens in de lucht. Als de foto’s echt zijn, kunnen de kinderen ook geraakt zijn door terugvallende kogels. Hetzelfde geldt voor de beschuldiging dat de IDF fragmentatiewapens zou gebruiken tegen burgers. Er zijn beelden te over van Hamasterroristen die Gazanen mishandelen, door de knieën schieten, of zelfs executeren. Hamas is niet verheven boven het gebruik van allerlei wapens tegen de eigen bevolking.

Wil dat zeggen dat het onmogelijk is dat Israël fragmentatiewapens zou gebruiken tegen burgers? Nee, maar dat is een zaak die om zorgvuldig onderzoek vraagt, en niet om het zomaar voor waar accepteren van beschuldigingen van activisten.

De Volkskrant koos er wel voor om al deze zware beschuldigingen als waarheid aan te nemen. Het natrekken van deze activisten vond men blijkbaar te veel werk, en vervolgens zijn hun verhalen zonder enig voorbehoud gepubliceerd. En dat niet in een achteraf stukje, maar dramatisch op de voorpagina. Het werd als argument gebruikt in de Tweede Kamer.

Ingezonden brieven

Ook in de rubriek lezersbrieven was geen ruimte voor tegengeluid. Wie de lezersbrieven van de volgende dag opzoekt ziet geschokte brieven van lezers die hun krant vertrouwen. “Hoe kun je zo structureel, zo gericht, zo bewust, zo veel leed veroorzaken?” Ook de dagen daarna druppelen nog dergelijke reacties binnen. “Voor altijd opgeslagen in mijn geheugen,” schrijft een lezer.

Op 16 september verdedigde een lezer de oproep van Bob Vylan in Paradiso om “de straat op te gaan tegen fascisten en zionisten.” Dit na een emotioneel verhaal over het artikel van 13 september. “We praten liever over wat er wel en niet gezegd werd in Paradiso, dan over een genocide in Gaza.” De Jodenjacht in Amsterdam is blijkbaar al lang weer vergeten, en de Volkskrant plaatst het.

Weet u wat de Volkskrant niet plaatste? Een kritische brief met 61 ondertekenaars. “U laat mensen aan het woord en laat beelden zien die uw vooropgezette mening kunnen bevestigen, maar die voor de lezer niet te verifiëren zijn. (…) Wel verifieerbaar is dat eerdere publicaties over ditzelfde onderwerp met dezelfde aannames al lang en breed zijn ontkracht.” De schrijvers leverden er keurig bronnen bij, maar dit tegengeluid was niet welkom.

Deze briefschrijvers konden nog niet weten wat er na 13 september in de brievenrubriek zou verschijnen, maar zij legden de vinger op de zere plek. “Evenwichtige journalistiek vereist dat uw publiek tenminste ook kennis moet kunnen nemen van de discussie die gaande is met betrekking tot de onderwerpen die de keuze zijn van uw nieuwsgeving.” Het was aan dovemansoren gezegd.

Vertrouw uw krant

Overigens kregen de briefschrijvers keurig antwoord. Wat waren de argumenten? De Volkskrant vertrouwt op de reactie die de New York Times vorig jaar op de kritiek gaf, en op de getuigenissen van de artsen. Dat is geen kritische journalistiek, dat is zonder verdere vragen vertrouwen op uitspraken van bronnen die zeggen wat de Volkskrant toch al wilde horen.

Wie de reactie van de New York Times van destijds bekijkt, ziet geen namen van de experts in schotwonden die geraadpleegd waren over de foto’s, en evenmin wat hun weerlegging van de kritiek was. Ook bij de New York Times moeten de lezers hun krant blijkbaar maar vertrouwen.

Zeker gezien de propagandaoorlog die woedt rondom dit conflict, zouden kwaliteitskranten meer moeite moeten doen om te onderzoeken of er “een deugdelijke grondslag bestaat” voor beschuldigingen, en of die beschuldigingen niet “werden geuit door personen die in conflict verkeren met de beschuldigde of die anderszins belanghebbende zijn.”

Er is geen reden om bovenstaande beschuldigingen te geloven op gezag van een krant die zo onzorgvuldig te werk gaat.

 

U kunt Maaike van Charante steunen via repelsteeltje.backme.org

Op de hoogte blijven van nieuwe artikelen en podcasts? Volg Maaike op Twitter.